Nadużycie seksualne dziecka przez osobę dorosłą jest pos­tacią nadużycia dziecka. Występowanie tego zjawiska zwykle jest objawem pewnej dezorganizacji i zaburzeń środowiska psychologicznego, w którym pierwotnie zaburzona jest rela­cja między dzieckiem a dorosłym. Osoba dorosła dopuszcza­jąca się takiego nadużycia zwykle jest dobrze znana dziecku i między nią a dzieckiem występuje związek znaczący o charakterze trwałym. Zwykle nadużywane płciowo dziecko jest spragnione uczuć i nie interpretuje czynów dorosłego jako nadużyć. W mniej niż 5% wszystkich ujawnionych przypad­ków seksualnego nadużycia dziecka stwierdza się element uży­cia siły. Dziecko zwykle „współpracuje” z dorosłym, traktu­jąc jego postępowanie jako przejaw uczucia. Poza czynami nierządnymi dziecko takie zwykle doświadcza deprywacji emo­cjonalnej i jest zaniedbane. Częstość występowania. Jest to znaczny problem zdrowotny o nieznanych bliżej rozmiarach społecznych. Etiologia. Czynniki etiologiczne składające się na nadużycie seksualne dziecka są różne i wielopłaszczyznowe. W większości przypadków istnieje różnego rodzaju dezorganizacja rodziny połączona z deprywacją emocjonalną i środowiskową. Większość rodziców, którzy dopuszczają się czynów nierządnych ze swoimi dziećmi, doświadczyła podobnego traktowania w swoim dzieciństwie. Objawy kliniczne. W większości przypadków u dziecka występuje przewlekłe zapalenie sromu i pochwy, choroba weneryczna lub uszkodzenia zewnętrznych narządów płciowych. Inne objawy fizykalne stwierdza się rzadko. Ponadto zwykle istnieją pewne problemy w relacji między rodzicami a dzieckiem lub zaburzenia zachowania dziecka. Postępowanie lekarskie. Jednym z głównych celów interwencji lekarskiej jest identyfikacja osoby dorosłej, odpowiedzialnej za nadużycie seksualne dziecka i odizolowanie dziecka od tej osoby. Celem leczenia jest zwykle przywrócenie równowagi w rodzinie i utrzymanie jej integralności. Jednakże, jeśli sprawcą jest któreś z rodziców, dziecko oddziela się od tej osoby i — w niektórych przypadkach — umieszcza pod opieką innych osób. Zarówno dorosły, jak i dziecko powinny być kierowane do oceny psychiatrycznej i leczenia. Postępowanie pielęgniarskie. Często pielęgniarka bierze udział w rozpoznaniu sytuacji nadużycia seksualnego dziecka. Ponieważ spędza ona więcej czasu z rodzicami i dzieckiem, znajduje się w najlepszej sytuacji do obserwowania jakości stosunków między dzieckiem a jego rodzicami. Pielęgniarka stwierdzająca nieprawidłowe zależności między rodzicami a dzieckiem lub wyładowania emocjonalne dziecka powinna prowadzić dalej obserwację i rejestrować zależności między obserwowanym dzieckiem a innymi dziećmi i dorosłymi. W przypadku przyjęcia dziecka do szpitala pielęgniarka powinna oceniać zachowanie się dziecka, gdy bawi się ono z innymi dziećmi, a także podczas zabawy lalkami. Ponadto pielęgniarkę powinno uczulać na możliwość nadużycia seksualnego dziecko z nawracającym zapaleniem pochwy i sromu. Opieka pielęgniarska nad dzieckiem podejrzanym o dokonanie na nim nadużyć płciowych powinna rozpocząć się jak najszybciej. Ważne jest skierowanie rodziny do lekarza i pra­cownika społecznego lub zespołu wyspecjalizowanego w po­stępowaniu w przypadkach nadużycia seksualnego dziecka. Zwykle pielęgniarka ocenia w dalszym ciągu całościowo sy­tuację rodzinną, aby pomóc w ustaleniu osoby sprawcy. Po­winna ona także zapewnić dziecku możliwość udziału w za­bawach ekspresyjnych. Pielęgniarka powinna stale pamiętać, że osoba dorosła jest pacjentem w równym stopniu co dziecko i nie można obciążyć jej winą za uszkodzenia ciała dziecka powstałe w wyniku nadużycia seksualnego ani za emocjonal­ną deprywację dziecka. Powinna ona oddziaływać podtrzymująco na oboje oraz ułatwiać im dostosowanie, a także nieść pomoc dziecku w jego rozwoju emocjonalnym, jeśli ma ono zostać umieszczone w rodzinie zastępczej.