Plemnikobójcze galaretki, piany, kremy, tabletki i czopki. Metoda środek plemnikobójczy w jednej z wyżej wymienio­nych postaci wprowadzany jest do pochwy nie później niż na 1 godzinę przed stosunkiem. Substancje plemniko­bójcze uwalniające się z preparatu uszkadzają plemniki, zanim będą one w stanie zapłodnić komórkę jajową,substancje te mają z reguły odczyn kwaśny, przez co powodują ograniczenie ruchliwości plemników i zmniej­szają szansę ich przeżycia,działają one również jako przeszkoda mechaniczna, zapobiegając wędrówce plemników,powtórny stosunek wymaga ponownego wprowadze­nia środka plemnikobójczego,gdy środki plemnikobójcze stosuje się jako jedyny środek antykoncepcyjny po porodzie, należy je stosować w podwójnej ilości ze względu na rozciągnięcie ścian po­chwy. Zalety metoda ta nie wymaga recepty lekarskiej ani szczegółowych instrukcji,jest łatwo dostępna i prosta w stosowaniu. Wady metoda może zaburzyć spontaniczność stosunku,może powodować zanieczyszczenie pościeli i odzieży,niektóre składniki chemiczne mogą drażnić wrażliwy nabłonek pochwy i szyjki. Zagrożenie dla zdrowia poza możliwością podrażnienia przez składniki chemi­czne nie ma innych zagrożeń,jeśli następuje zapłodnienie, płód nie zostaje uszko­dzony. Skuteczność. Skuteczność waha się w zależności od stosowanego preparatu. Biuro Badawcze Margaret Sanger poddało ba­daniom testowym 24 różne preparaty. Wyniki tych badań można uzyskać w Poradni Planowania Rodziny,ogólnie biorąc pianę uważa się za najbardziej sku­teczną postać preparatu. Jednak środki te nie są tak sku­teczne jak prezerwatywa lub pesarium,jeśli stosuje się je łącznie z pesarium lub prezerwa­tywą, ich skuteczność bliska jest skuteczności doustnych środków antykoncepcyjnych. Hormonalne blokowanie owulacjia. Różne ilości syntetycznego estrogenu i progesteronu zakłócają fizjologię cyklu miesiączkowego, przez co kobietastaje się czasowo niepłodna. Metoda kombinowana. Metodaestrogen łącznie z progesteronem podaje się od 5 do 25 lub 26 dnia cyklu (dawki są różne),następnie podaje się placebo lub nie podaje żadnych środków przez 7—8 dni, w czasie których następuje krwawienie w wyniku przerwania podawania prepara­tów, oddziaływanie fizjologiczne układ pod wzgórzowo-przysadkowy: wydzielanie FSH ulega umiarkowanemu zahamowaniu pod wpływem estrogenu i nie dochodzi do owulacji. Mimo to u ok. 10% kobiet dochodzi do jajeczkowania,jajnik: wydaje się, że omawiane preparaty wywiera­ją wpływ na przemianę steroidów w jajniku,błona śluzowa jamy macicy: zakłócenie poziomu hor­monów — nawet bardzo niewielkie — powoduje takie zmiany w błonie śluzowej macicy, że niemożliwe jest zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej, d) wydzielina szyjkowa: progesteron w warunkach nor­malnych wydzielany dopiero po owulacji powoduje, że śluz szyjkowy jest nieprzenikliwy dla plemników. Metoda sekwencyjna. Metoda przez pierwszą część cyklu podaje się estrogen, a w jego fazie końcowej estrogen łącznie z progestero­nem,następnie podaje się placebo albo nie podaje żad­nych środków aż do wystąpienia krwawienia (około 7 dnia),liczba tabletek każdego typu bywa różna. W niektó­rych preparatach jest 14 zawierających estrogen, a 7 zawierających estrogen i progesteron. W innych prepa­ratach ten stosunek wynosi 16 : 5, w jeszcze innych 11 : 10,2. Działanie fizjologiczne. Podobne do opisanego w po­przedniej metodzie, z tą różnicą, że błona śluzowa maci­cy rozrasta się wobec braku progesteronu w pierwszej po­łowie cyklu, a śluz szyjkowy nie stanowi przeszkody dla plemników. Możliwe, że właściwości śluzu szyjkowego są przyczyną części niepowodzeń tej metody. Zalety łatwość stosowania,metoda nie wymaga żadnych manipulacji przed sto­sunkami płciowymi,wysoka skuteczność.e. Wady niepożądane objawy uboczne. Niektóre z tych obja­wów można złagodzić lub zlikwidować przez zmianę dawek hormonów, na podstawie profilu hormonalnego ko­biety napięcie przedmiesiączkowe i bolesność gruczołów sutkowych,nudności i wymioty,wzrost lub obniżenie popędu płciowego,zwiększenie wydzielania śluzu szyjkowego,przebarwienia skóry,zatrzymanie sodu i wody,bóle głowy,zmęczenie, depresja, przyrost masy ciała, krwawienia międzymiesiączkowe, zapalenie pochwy, inne objawy, zagrożenie dla zdrowia udowodniono istnienie korelacji między chorobami zakrzepowo-zatorowymi naczyń a przyjmowaniem hor­monalnych środków antykoncepcyjnych. Do chorób tych należą m.in. zakrzepowe zapalenie żył, zatory naczyń mózgu, zawał serca i zator płucny,często stwierdza się długo trwający brak miesiączko­wania po odstawieniu doustnych środków antykoncep­cyjnych,rozwój zmian torbielowatych gruczołów sutkowych i mięśniaków macicy może być przyspieszony podczas przyjmowania tych środków,istnieje pewne ryzyko — niezupełnie udowodnione — rozwoju cukrzycy,może rozwijać się okresowe nadciśnienie,zwiększa się ryzyko odkładania kamieni żółciowych,mogą powstawać nadżerki szyjki macicy, nie udowodniono ostatecznie podejrzenia o rakotwórcze działanie tych preparatów. Jednak 12-letnie badania kobiet przyjmujących estrogeny wydają się potwierdzać takie podejrzenie, istnieje zgodny pogląd, że estrogeny przyspieszają rozwój już istniejących nowotworów złośliwych, przeciwwskazania bezwzględne zakrzepowo-zatorowe choroby naczyń,zmiany naczyniowe mózgu i serca,nadciśnienie,cukrzyca (zwłaszcza ze zmianami naczyniowymi),zapalenie wątroby i jego następstwa,ciąża,świąd skóry i żółtaczka podczas ciąży, zaburzenia enzymatyczne (zespół Rotora, zespół Dubina Johnsona), porfiria, niedokrwistość sierpowata, przeciwwskazania względne ciężkie choroby serca i nerek,hiperlipemia,padaczka,otoskleroza,migrenowe bóle głowy,tendencja do nadmiernej pigmentacji („ostudy”), przedłużające się cykle bezowulacyjne, zakażenia grzybicze w obrąbie narządów płciowych,i) okres laktacji. Skuteczność według danych Garcii skuteczność waha się w grani­cach od 0,2 do 0,7 ciąży na 100 kobiet i rok (przy sto­sowaniu metody kombinowanej),w metodzie sekwencyjnej częstość niepożądanej cią­ży jest minimalnie wyższa. Nowsze metody hormonalne badane obecnie wstrzykiwanie mieszaniny estrogenprogesteron raz w miesiącu;Wady: krwawienia miądzy miesiączkowe i przedłużone krwawienia po odstawieniu, wstrzyknięcie progesteronu raz w miesiącu;Wady: nieregularne krwawienia miesiączkowe i przedłu­żający się brak miesiączki, a także cykle bezowulacyjne po odstawieniu,jednorazowe w miesiącu przyjęcie preparatu estroge­nu o przedłużonym działaniu i progesteronu o działaniu krótkotrwałym. Preparat ten przyjmuje się na kilka dni przed przewidywanym krwawieniem miesiączkowym; Wady: silne nudności i krwawienia międzymiesiączkowe „Minipill” (minitabletka). Preparat zawiera małe daw­ki progesteronu, nie zaburzające funkcjonowania osi podwzgórzeprzysadka, a jedynie zmieniające gęstość śluzu szyjkowego, tak że staje się on przeszkodą dla plemni­ków;Wady: krwawienia międzymiesiączkowe,wszczepienie w mięśnie ramienia kapsułek silikono­wych zawierających progesteron. W zależności od dawki działanie utrzymuje się przez miesiące lub nawet lata; Wady: nieregularne krwawienia miesiączkowe,metoda „drażetki następnego rana”. Wysoka dawka dietylostylbestrolu podana po nie chronionym stosunku w okresie płodnym. Nie zaleca się tej metody do stoso­wania stałego; można ją stosować tylko w szczególnych przypadkach, np. po zgwałceniu;Wady: nudności i wymioty, wysoka częstość występowa­nia zakrzepowego zapalenia żył przy regularnym stosowa­niu, prostaglandyny. Obecnie bada się je w postaci czopków dopochwowych do podawania w późnym okresie cyklu miesiączkowego. Po podaniu dopochwowym wywołują one krwawienie tego samego lub następnego dnia. Uważa się również, że kompensują czynność ciałka żółte­go, wskutek czego można je uważać za środki wywołują­ce poronienie;Wady: działanie wciąż nie poznane dobrze, ze względu na doświadczalną fazę badań, w jakiej się znajdują.