Umiejscowienia. Jajniki są umiejscowione w miednicy i sięgają do jamy brzusznej, po obu stronach macicy pomiędzy tętnicą biodrową zewnętrzną i podbrzuszną. Dokładne położenie jajników zależy od pozycji ciała i położenie jednego może się nieco różnić od położenia drugiego. Jajnik jest przytwierdzony do tylnego fałdu więzadła szerokiego krezką jajnika. Więzadło właściwe jajnika łączy dolną część jajnika z tylno-boczną częścią macicy. Więzadło wieszadłowe jajnika łączy górną część jajnika ze ścianą miednicy. Rozmiary. Jajnik waży 7—10 g. Długość jajnika wynosi 2—5 cm, szerokość 1,5—3 cm,a grubość 0,6—1,5 cm. Charakterystyka ogólna. Jajniki przypominają kształtem migdały i są spłaszczone.b. Powierzchnia zewnętrzna jajnika może mieć różny wygląd.W miejscu gdzie jajnik wnika do jamy brzusznej, jest on pozbawiony pokrywającej go otrzewnej (z wyjątkiem okolicy wnęki) i ma barwę mętno-bialą. Powierzchnia dolna jest pokryta otrzewną i ma wygląd lśniąco biały. Zewnętrzną warstwę jajnika tworzy warstwa korowa.Składa się ona z warstwy komórek nabłonkowych na powierzchni zewnętrznej oraz wewnętrznej warstwy tkanki łącznej, w której znajdują się pęcherzyki jajnikowe (Graafa)w różnych stadiach rozwoju. Warstwę wewnętrzną tworzy rdzeń. Zbudowany jest z tkanki łącznej i zawiera naczynia limfatyczne, krwionośne i nerwy. Wnęka jajnika (zagłębienie na krawędzi krezkowej, gdzie naczynia i nerwy wnikają do jajnika) zawiera komórki zrębu zawierające białko (krystaloid Reinkego). Ich rola nie jest wyjaśniona. Komórki te uważa się za odpowiedniki komórek zrębowych (Leydiga) w jądrach. Ukrwienie. Gałęzie tętnicy jajnikowej odchodzą bezpośrednio od tętnicy głównej i jedna z gałęzi wnika do jajnika przez wnękę, a następnie dzieli się na mniejsze gałązki unaczyniające tkankę jajnika.Unerwienie. Jajnik jest unerwiony przez nerwy układu współczulnego i przywspółczulnego.
Archive for the ‘Bez kategorii’ Category
Budowa jajników
Spermiogeneza
Podczas tego procesu spermatydy podlegają zmianom i przekształcają się w plemniki. W strefie Golgiego powstaje barwiący się obszar (proakrosom) przekształcający się w błonę okrywającą jądro spermatydy, tworząc osłonę główki (akrosom). Okrywa on połowę powierzchni jądra komórki. Jednocześnie pozostałość strefy Golgiego wędruje na obwód komórki. Centriole z jądra wędrują do punktu przeciwległego w stosunku do środka akrosomu i tworzą włókienko osiowe, które przekształca się następnie w szyjkę, wstawkę i witkę plemnika. Jądro przybiera kształt wydłużony. Mitochondria wędrują w kierunku witki i tworzą kołnierz wokół włókienka w środkowej części spermatydy. Nadmiar cytoplazmy i materiału strefy Golgiego zostaje wydalony poza komórkę. W tym etapie rozwoju struktura ma główkę, wstawkę Pielęgniarstwo w ginekologii witką i nazywana jest plemnikiem. Łączna długość tej komórki wynosi ok. 0,05 mm. Obecnie jest ona gotowa do drogi, której celem jest zapłodnienie komórki jajowej. Plemniki — jeszcze nie wykazujące zdolności do ruchu albo wykazujące ją w bardzo ograniczonym zakresie — wnikają do cewek nasiennych i są przemieszczane w kierunku na jądrza dzięki ruchowi rzęsek nabłonka cewek. Są one magazynowane w najądrzu, gdzie osiągają pełną ruchliwość po ok. 18 godzinach. W tym czasie uzyskują również zdolność do zapłodnienia. Jeśli nie zostaną wydalone, w trakcie wytrysku, ulegają zwyrodnieniu i są reabsorbowane w obrębie najądrza. Plemniki są wydalane poprzez nasieniowód do cewki moczowej. Składnikami nasienia są wydzielina gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych. W jednym wytrysku znajduje się ok. 300 min plemników. Zdolność do zapłodnienia może być upośledzona przez wiele czynników. Wzrost temperatury hamuje spermatogenezę i zmniejsza żywotność plemników. Temperatura wyższa od normalnej może powstać w wyniku ogólnego wzrostu temperatury ciała, np. w czasie choroby gorączkowej, w wyniku nadmiaru ciepła doprowadzonego do okolicy mosznowej lub braku odpowiedniej odległości między jądrami a resztą ciała, np.w przypadku wnętrostwa, a także prawdopodobnie w wyniku noszenia zbyt ciasnej bielizny. Optymalna kwaśność środowiska dla plemników mieści się w granicach pH 6—6,5. Przedłużone oddziaływanie środowiska bardziej kwaśnego hamuje zdolność do zapłodnienia. Nadmierne palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu, lekozależność, a także niedożywienie zmniejszają płodność. Zdolność do zapłodnienia zależy od objętości płynu nasiennego i jego lepkości. Częste stosunki powodują zmniejszenie liczby plemników w wytrysku, natomiast zwiększają ich ruchliwość. Kapacytacja jest u zwierząt procesem niezbędnym dla osiągnięcia pełnej zdolności do zapłodnienia; przebiega on w obrębie macicy i jajowodu. Określenie to bywa czasami stosowane przy przyjęciu, iż podobny proces zachodzi i u człowieka. Przypuszczenie to nie jest dotychczas powszechnie przyjęte jako słuszne. Prawidłowo treść wytrysku zawiera: 2—3 ml płynu,120 min plemników w 1 ml,80—90% prawidłowych plemników,co najmniej 60% ruchliwych plemników w 4 godziny po wytrysku,zdolność upłynniania się płynu nasiennego w ciągu 10— 30 minut.
Spermatogeneza – proces dojrzewania plemników
Komórki płciowe pierwotne wnikają do jąder w 5 tygodniu rozwoju. Niektóre z tych komórek ulegają przekształceniu w spermatogonia, podczas gdy inne w komórki podporowe (Sertolego). Komórki te lokalizują się w ścianach cewek nasiennych i podczas spermiogenezy są do nich przytwierdzane spermatydy.W okresie pokwitania, w wyniku stymulacji przez hormony gonadotropowe, spermatogonia znajdujące się w pobliżu światła cewek nasiennych różnicują się na dwa typy. Komórki typu A dzielą się ponownie na spermatogonia. Komórki typu B dzielą się na wyżej rozwinięte spermatocyty I rzędu.Spermatocyty I rzędu ulegają podziałowi mejotycznemu, w wyniku którego z każdego spermatocytu I rzędu powstają dwa spermatocyty II rzędu.Obydwa spermatocyty II rzędu natychmiast podlegają drugiemu podziałowi mejotycznemu, w którego wyniku z każdej z tych komórek powstają po dwie spermatydy.Wszystkie cztery spermatydy powstałe z jednego spermatocytu I rzędu mają tę samą wielkość i każdy zawiera haploidalną liczbę chromosomów (23). Dwie spermatydy zawierają chromosom Y, a dwie chromosom X. W odróżnieniu od komórek jajowych cytoplazma jest podzielona równo i nie występuje przedłużona faza spoczynkowa mejozy.Spermatyda jest strukturą przypominającą komórkę, zawierającą jądro, mitochondria i widoczną strefę Golgiego.
Owogeneza -proces dojrzewania komórek jajowych
Pierwotne komórki rozrodcze wędrują do jajnika. Pierwotne komórki rozrodcze przekształcają się w owogonia. Owogonia podlegają podziałom mitotycznym. Pod koniec 3 miesiąca rozwoju wewnątrzłonowego układają się w skupiska otoczone przez komórki nabłonka płaskiego.W tym okresie niektóre z owogoniów przekształcają się w owocyty I rzędu i wędrują w głąb jajnika. Są one większe od komórek jajowych dojrzałych. Natychmiast po powstaniu rozpoczynają pierwszą fazę mejozy (proces reprodukcji komórek płciowych, podczas którego normalna diploidalna liczba 46 chromosomów ulega zmniejszeniu do liczby haploidalnej 23).Liczba komórek rozrodczych zwiększa się do 5 miesiąca, osiągając liczbę ok. 6 milionów.Między 5 i 7 miesiącem rozwoju nadmiar komórek ulega zwyrodnieniu. Pozostałe pierwotne komórki jajowe są otoczone przez komórki nabłonkowe i tworzą obecnie pęcherzyki zawiązkowe. W momencie urodzenia jajnik zawiera do 2 milionów pierwotnych komórek jajowych. Ustrój nie będzie już wytwarzał nowych komórek jajowych. Istniejące komórki jajowe pozostają w fazie spoczynkowej mejozy. Każdy z chromosomów został już odtworzony, nastąpiła wymiana części materiału chromosomowego i została osiągnięta haploidalna liczba chromosomów, mimo że pary chromosomów (chromatydy) są wciąż ze sobą połączone. Komórki te pozostają w tej fazie aż do wieku pokwitania lub dłużej. Niektórzy autorzy utrzymują, że ta długo trwająca faza spoczynkowa mejozy może być czynnikiem powodującym występowanie nieprawidłowości płodowych w ciążach występujących w późnym okresie wieku reprodukcyjnego.Podczas dzieciństwa większość pierwotnych komórek jajowych ulega atrezji. W okresie pokwitania pozostaje ich około 40 000. Podczas owulacji dojrzewa tylko jedna komórka jajowa. Wraz ze stymulacją hormonalną (FSH) jedna pierwotna komórka rozrodcza ulega dojrzewaniu, przekształcając się w dojrzały pęcherzyk jajnikowy, zawierający komórkę jajową zwiększa się pęcherzyk zawiązkowy,komórki otaczające go zmieniają kształt na sześcienny,tworzy się warstwa glikoproteinowa oddzielająca pierwotną komórkę jajową od warstwy nabłonkowej (pęcherzykowej). Grubość tej warstwy zwiększa się i jest ona nazywana osłonką przejrzystą. Rolą jej jest ochrona komórki jajowej przed zapłodnieniem więcej niż jednym plemnikiem,komórki pęcherzykowe znajdują się w kontakcie z komórką jajową poprzez osłonką przejrzystą prawdopodobnie w celu odżywiania jej,tworzą się przestrzenie wypełnione płynem i łączą ze sobą w obrębie pęcherzyka. Komórka jajowa jest oddzielona od tej przestrzeni przez osłonkę przejrzystą i warstwę komórek nabłonkowych zwanych wzgórkiem jajonośnym,w miarę dojrzewania pęcherzyka osiąga on 6—12 mm średnicy. W jednym cyklu owulacyjnym dojrzewa tylko jeden pęcherzyk. Jeśli stymulacji ulegają inne pęcherzyki, ulegają one zwyrodnieniu,w miarę dojrzewania pęcherzyka pierwotna komórka jajowa wychodzi z fazy spoczynkowej i kończy swój pierwszy podział mejotyczny. Następnie rozpoczyna się drugi podział mejotyczny i owulacja następuje podczas metafazy, gdy tworzy się wrzeciono. W wyniku podziału mejotycznego powstaje jedna duża komórka — jajo i trzy małe komórki — ciałka biegunowe. W ten sposób materiał odżywczy i cytoplazma pozostają w komórce jajowej. Średnica komórki jajowej podczas mejozy zwiększa się z 19 do 135 mikrometrów,h) w miarę jak pęcherzyk dojrzewa, wędruje on do zewnętrznej warstwy jajnika (kory), gdzie pod wpływem stymulacji przez FSH i LH działających w różnych proporcjach powierzchnia ulega obrzękom i tworzy się obszar unaczynienia, w którym pęcherzyk pęka wydalając komórkę jajową w kierunku strzępków jajowodu) drugi podział mejotyczny dobiega końca tylko wtedy, gdy komórka jajowa zostaje zapłodniona.
Rozwój wtórnych męskich cech płciowych
Przedpokwitaniowe zmiany u chłopców z grubsza zbiegają się w czasie z początkiem przyspieszenia wzrostu w wieku ok. lat 12. Jądra ulegają powiększeniu, jednocześnie wzrasta ich wrażliwość na ucisk. Moszna zmienia barwę — jej skóra ciemnieje w wyniku zwiększenia pigmentacji. Następuje czasowe obrzmienie brodawek sutkowych. Zwiększa się potliwość skóry w dołach pachowych. U nasady prącia pojawia się lekkie owłosienie, a prącie powiększa się na długość i grubość.Po szczycie przyspieszonego wzrostu, w wieku 14—16 lat, na skórze klatki piersiowej, w dołach pachowych, na twarzy pojawia się owłosienie. Rozwija się też owłosienie łonowe. Następuje mutacja głosu. Pojawiają się pierwsze wytryski (emisje) płynu nasiennego i co jakiś czas zaczynają występować zmazy nocne. Większość zmian ulega zakończeniu w ciągu dwu lat.Dalsze powolne zmiany mają miejsce w ciągu kilku następnych lat. Można przewidywać wzrost masy mięśni, zmiany sylwetki, zwiększenie zarostu i niewielki przyrost wysokości ciała. Większość zmian jest dokonana do 19 roku życia.
Rozwój wtórnych żeńskich cech płciowych
Objawami okresu przedpokwitaniowego (wiek 8—9 lat) są: rozrost miednicy kostnej, uniesienie brodawek sutkowych, meszkowate owłosienie wzgórka łonowego oraz zmiany charakteru wydzieliny pochwowej w kierunku zakwaszenia, pogrubienie śluzowej wyściółki pochwy i pojawienie się w niej pałeczek kwasu mlekowego.W pierwszym okresie pokwitania (10—11 rok życia) stwierdza się znaczne przyspieszenia wzrastania, czemu towarzyszy pączkowanie piersi, powiększenie otoczek okołobrodawkowych oraz warg sromowych, a także wyraźny wzrost owłosienia łonowego. W drugim okresie pokwitania (12—13 rok życia) pojawia się owłosienie pachowe wraz ze wzrostem owłosienia łonowego. Piersi wypełniają się nadal, otoczki brodawek ulegają uniesieniu i zwiększa się ich pigmentacja. Szybkość wzrastania maleje. Pierwsza miesiączka występuje zwykle w tym okresie pokwitania. Pierwsze cykle miesiączkowe są na ogół bezowulacyjne, a przerwy między krwawieniami oraz charakter krwawień mogą być zmienne.W końcowym okresie osiągane są cechy właściwe dla dorosłych kobiet. Cykl owulacyjny ustala się, chociaż wahania można obserwować niekiedy do 20 roku życia. W gruczołach sutkowych, okolicy bioder, na pośladkach i wzgórku łonowym odkłada się tkanka tłuszczowa. Pojawia się charakterystyczne dla dojrzałych kobiet owłosienie łonowe w kształcie trójkąta oraz umiarkowane owłosienie pachowe. Cykl miesiączkowy jest ustabilizowany. Zewnętrzne narządy płciowe przybierają wygląd charakterystyczny dla dojrzałych, powiększa się pochwa i jej unaczynienie staje się obfitsze.
Okres pokwitania
Pokwitanie jest w życiu osobnika okresem, w którym dojrzewają gonady i dokonują się inne zmiany fizjologiczne.Pokwitanie rozpoczyna się w wieku 8—10 lat u dziewczynek. Proces dojrzewania może trwać 4—8 lat do osiągnięcia pełnej zdolności rozrodczej. U chłopców pokwitanie rozpoczyna się ok. 2 lata później niż u dziewcząt. Większość zmian fizjologicznych i anatomicznych kończy się po upływie 2 lat, jednakże powolne przemiany mogą przeciągać się na dalsze lata (do 9).Przypuszcza się, że pokwitanie jest inicjowane przez podwzgórze, które stymuluje uwalnianie gonadotropin przysadkowych, które z kolei pobudzają wytwarzanie hormonów płciowych. Hormonami płciowymi męskimi są testosteron i androgeny, żeńskimi zaś estrogeny i progesteron. Przyjmuje się powszechnie, że na rozpoczęcie okresu pokwitania mają wpływ czynniki genetyczne, jak również odżywienie, stan zdrowia i czynniki środowiskowe.
Rozwój zewnętrznych narządów płciowych
Guzek płciowy wywodzi się z komórek mezenchymy, z których wraz z błoną stekową w 3 tygodniu rozwoju powstają fałdy stekowe. W 6 tygodniu błony stekowe tworzą przegrodę moczowopłciową i odbytową, podczas gdy fałdy stekowe przekształcają się w fałdy cewkowe i odbytowe. Wały płciowe pojawiają się po obu stronach fałdów cewkowych.Po 6 tygodniu rozwoju, gdy substancje indukujące pobudzają różnicowanie płciowe, struktury te zaczynają się rozwijać odrębnie u każdej płci.U osobników płci żeńskiej guzek płciowy powiększa się nieco i przekształca w łechtaczkę. Fałdy cewkowe tworzą wargi mniejsze. Z wałów płciowych kształtują się wargi większe.U osobników męskich guzek płciowy powiększa się i wydłuża przekształcając się w prącie. Fałdy cewkowe łączą się ze sobą tworząc rowek u podstawy prącia i część cewki moczowej zlokalizowaną w prąciu. Światło przewodu cewki powstaje później z komórek nabłonka. Z wałów płciowych rozwija się moszna po połączeniu się ich w przegrodę moszny. Po 7 miesiącach rozwoju płodowego jądra zstępują do moszny poprzez wgłobienie z jamy brzusznej, gdzie znajdowały się dotychczas.
Różnicowanie płciowe gonad
Owogonia podlegają podziałowi mitotycznemu,niektóre owogonia różnicują się do pierwotnych komórek jajowych w okresie pierwszych trzech miesięcy rozwoju,do końca 5 miesiąca rozwoju większość owogoniów i owocytów I rzędu ulega zwyrodnieniu,w momencie urodzenia w jajniku znajduje się do dwu milionów owocytów I rzędu. Są one otoczone przez warstwę komórek nabłonka i tworzą pęcherzyki zawiązkowe. Spermatogoniapierwotne komórki rozrodcze lokalizują się w pierwotnych powrózkach płciowych,niektóre z tych komórek przekształcają się w komórki podporowe, podczas gdy inne ulegają zwyrodnieniu albo przekształcają się w spermatogonia,spermatogonia rozwijają się w bardziej dojrzałe postacie po urodzeniu. Rozwój strukturalny układu przewodówpowrózek nerkowy wywodzi się z warstwy mezodermalnej komórek zarodkowych. Skupienia komórek, zwane nefrotomami, tworzą cewki po obu stronach ciała. Cewki te łączą się z kłębkami, tworząc jednostki wydalnicze nerki w części środkowej, podczas gdy doogonowe końce cewek tworzą przewody zbiorcze, które ostatecznie łączą się z przewodami śródnerczowymi (Wolffa); układ śródnerczowy również wywodzi się z mezodermy. W 2 miesiącu rozwoju śródnercze stanowi dwa owoidalne narządy po obu stronach ciała. Gonady rozwijają się w przyśrodkowych częściach śródnercza. Przewód śródnerczowy przekształca się w nasieniowód u osobników męskich i zwykle zanika u żeńskich. Przewody przyśródnerczowe (Mullera) rozwijają się u osobników żeńskich, zwykle zaś ulegają zwyrodnieniu u męskich. Koniec przewodu przyśródnerczowego może przetrwać u osobnika płci męskiej jako przyczepek jądra. Gonady istnieją w 4 tygodniu rozwoju jako fałdy płciowe. Pierwotne powrózki płciowe, które otoczą migrujące zawiązkowe komórki, rozrodcze, zaczynają się rozwijać przed ich pojawieniem się w fałdach płciowych w 6 tygodniu rozwoju. Powrózki te łączą się z nabłonkiem powierzchniowym gonad;u osobników płci męskiej powrózki płciowe rozwijają się między 6 a 8 tygodniem i penetrują do części rdzennej gonady, tworząc sznury płciowe. Ze sznurów tych powstają cewki nasienne. W okresie pokwitania z tych sznurów wytwarzają się cewki nasienne, łączące sieć jądra z przewodami wyprowadzającymi wpadającymi do przewodu śródnerczowego (cewki wydalającej śródnercza), który tworzy główny przewód płciowy i jest znany pod nazwą nasieniowodu. Najądrze rozwija się z części przewodu śródnerczowego tuż poniżej przyłączenia się przewodów wyprowadzających, a pęcherzyk nasienny z małego fragmentu najądrza;u osobników płci żeńskiej przewód przyśródnerczowy rozwija się w jajowód, więzadło szerokie macicy i macicę. W 9 tygodniu rozwoju płodowego przewód przyśródnerczowy sięga do zatoki moczowopłciowej. Obszar ten rozrasta się i przekształca w 11 tygodniu w płytkę pochwową, z której później rozwija się pochwa. W miarę jej rozwoju tworzą się sklepienia pochwy. Cienka warstwa tkanki, zwana błoną dziewiczą, oddziela otwór zewnętrzny pochwy od zatoki moczowopłciowej. Jednocześnie z przewodów przyśródnerczowych rozwija się macica i razem z pochwą tworzy kanał pochwowomaciczny, z którego później różnicuje się trzon i szyja macicy.
Wczesny rozwój zarodkowy
Według teorii Freuda zarodek we wczesnym okresie rozwoju jest zasadniczo dwupłciowy i takim pozostaje do czasu różnicowania, w którym zaczynają dominować struktury żeńskie albo męskie.Według teorii induktora, wywodzącej się z badań zapoczątkowanych w 1950 r. przez francuskiego endokrynologa Josta, popartej przez wybitnych badaczy amerykańskich, zarodek we wczesnej fazie rozwoju nie jest niezróżnicowany — ma on płeć żeńską. Płeć genetyczna jest determinowana w momencie zapłodnienia. Płeć fenotypowa jest wynikiem oddziaływania genów determinujących płeć. Pierwotne komórki płciowe po raz pierwszy stwierdza się w trzecim tygodniu rozwoju zarodkowego. Pojawiają się one w ścianie woreczka żółtkowego w kierunku doogonowym zarodka. Do 5 tygodnia wędrują one do pierwotnych gruczołów płciowych (przyszłych jajników lub jąder) i odgrywają rolę induktorów, wywierając wpływ na rozwój zarodka i stymulując wytwarzanie hormonów. Pierwotne komórki płciowe ostatecznie przekształcają się w owogonia lub spermatogonia. Jeśli komórki te nie przewędrują do gonad (jajników lub jąder), komórki płciowe (jaja i plemniki) nie powstaną.5. Jeśli gonady zostaną usunięte wcześniej, zarodek będzie miał fenotyp żeński, nawet gdy genotyp jego jest męski.