Przeprowadza się ocenę wizualną wielkości i kształtu gru­czołów sutkowych oraz brodawek sutkowych. Następnie wykonuje się badanie palpacyjne brodawek i gruczołów sutkowych dla wykrycia obecności guzów i tor­bieli. Bada się również, czy z brodawek wydobywa się wydzie­lina i jeśli tak, próbkę jej należy przesłać do badania laboratoryjnego.

Gromadzenia danych dokonuje się przez rozmowę, badanie, obserwację, konsultowanie i przegląd piśmiennictwa. Sposób rejestracji danych. Sposób rejestracji danych powinien zapewniać systema­tyczny dostęp do nagromadzonej informacji. Dane mogą być rejestrowane w formie ciągłego zapisu (wykazów) lub w kwestionariuszach.Sposób ten powinien być dostosowany do poszczegól­nych okoliczności, w jakich dane będą wykorzystywane (szpital, klinika, prywatny gabinet lekarski itp.). Powinien umożliwiać pielęgniarce nawiązanie kontak­tu z pacjentką.Sposób ten zwiększa możliwość uzyskania podstawo­wego zbioru dokładnych danych.Zapewnia większą możliwość dokładnego wyjaśnienia problemu lub ustalenia rozpoznania. Źródła danycha. Podstawowe dane powinny być uzyskane od osoby badanej, jeśli jest to w ogóle możliwe. Źródła dodatkowe. Dodatkowe dane są uzyskiwane zwykle od osoby ba­danej, członków rodziny lub ważnych dla pacjentki osób z otoczenia.Inne dane można uzyskać z dokumentacji chorobowej, socjalnej i rozwojowej pacjentki. Notatki innych pielęgniarek i wyniki badań laborato­ryjnych. Inni pracownicy służby zdrowia. Czasopisma, książki fachowe i materiały z seminariów zawierające dane związane z problemem pacjentki. Charakter danych. Podmiotowe (subiektywne)Dane uzyskane od osoby badanej. Dane te powinny odzwierciedlać stosunek pacjentki do obecnej choroby. Powinny odzwierciedlać stosunek pacjentki do chorób w przeszłości i choroby obecnej według hierarchii waż­ności. Krwawienia miesiączkowe: należy zebrać dane dotyczące ostatnich dwóch cykli miesiączkowych (dokładne daty, czas trwania i inten­sywność krwawienia);wiek pierwszego krwawienia miesiączkowego;nieprawidłowości czasu trwania cykli miesiączko­wych: Polymenorrhea (miesiączkowanie zbyt częste). OligomenoTrhea (miesiączkowanie zbyt rzadkie lub skąpe). Amenonhea (brak krwawień miesiączkowych). Metionhagia (nielegularne krwawienia miesiącz­kowe — nieprawidłowe lub zbyt obfite krwawienie); nieprawidłowości objętości krwawień miesiączkowych: Hypomenorrhea (skąpe krwawienia miesiączko­we).Hypeimenorrhea (zbyt obfite krwawienia). Menorrhagia (nadmiernie obfite krwawienia miesiączkowe w prawidłowych odstępach czasu, ale trwa­jące zbyt długo);nieprawidłowości związane z przed lub pomiesiączkowym plamieniem lub podkrwawianiem; bóle: początek w stosunku do początku pierwszego krwawienia,bolesne miesiączkowanie pierwotne (początek pierwszego napadu bólu zbieżny w czasie z pierw­szą miesiączką),bolesne miesiączkowanie wtórne (wystąpienie bólów po miesiącach lub latach bezbolesnych krwawień miesiączkowych), początek bólów: przed, w czasie lub po krwawie­niu, umiejscowienie bólów,zdolność do radzenia sobie z problemem bólów:czy potrzebne są środki przeciwbólowe?czy bóle upośledzają aktywność chorej? Upławy początek upławów,objętość, barwa i woń upławów,związek czasowy ze stosunkiem płciowym,przyjmowane uprzednio antybiotyki i doustne środki antykoncepcyjne. Poprzednie ciąże:liczba ciąż donoszonych,liczba porodów przedwczesnych,liczba poronień,odstępy czasu między poronieniami typ poronienia i sposób jego ukończenia masa urodzeniowa i płeć wszystkich żyjących dzieci,sposób karmienia w okresie niemowlęcym (sztucz­ny — naturalny). Ciąże ektopowe (pozamaciczne)liczba,czynniki oddziałujące. Wywiad chirurgiczny) wszystkie zabiegi operacyjne, zwłaszcza związane z chorobami ginekologicznymi:rozszerzenie kanału szyjki macicy i wyłyżeczkowanie, histerektomia (chirurgiczne usunięcie macicy),ooforektomia (chirurgiczne usunięcie jajników), salpingektomia (chirurgiczne usunięcie jajowo­dów). Inne choroby- choroby zakaźne, np. gruźlica i choroby przenoszone drogą płciową,choroby układu sercowo-naczyniowego, np. niewy­dolność serca i powikłania zakrzepowozatorowe,choroby układu moczowego,cukrzyca,choroby skórne,nowotwory złośliwe. Wywiad lekarski dotyczący członków rodziny: należy wypytać o wszystkie wymienione powyżej elementy w od­niesieniu do innych członków rodziny.Problemy antykoncepcji określenie stosowanej metody antykoncepcyjnej,akceptowanie metody przez partnera pacjentki i in­ne ważne osoby z otoczenia,wyznanie i przekonania religijne,przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji,skuteczność oceniana przez pacjentkę. Życie płciowe stosunek do własnej seksualności,poziom rozwoju płciowego,aktywność płciowa. Stan społeczny podłoże kulturowe. Należy zarejestrować wszystkie role, przekonania, obyczaje, rytuały itp. mające zwią­zek z chorobą ginekologiczną;praktyki religijne. Praktyki i przekonania religijne i ich rzutowanie na problemy ginekologiczne;status ekonomiczny. Należy ocenić stosunek chorej i jej rodziny do ich sytuacji ekonomicznej. Dane przedmiotowe (obiektywne). Uzyskuje się je poprzez obserwację, oglądanie, palpację i opukiwanie.Sposób uzyskiwania danych: są one uzyskiwane wspól­nie przez pielęgniarkę i lekarza z wyjątkiem przypadków, gdy chorą opiekuje się wyspecjalizowana pielęgniarka lubklinicysta. Źródła danych przedmiotowych. Ocena wstępna obejmuje zbadanie ważnych objawów, określenie masy ciała i wzrostu. Normę ustala się na podstawie wieku, stanu zdrowia i rozwoju fizycznego.Rutynowe badanie moczu:barwa, przejrzystość, pH, gęstość, obecność białka, glukozy oraz mikroskopowe badanie osadu;badanie to pozwala na uzyskanie podstawowych informacji oraz na określenie potrzeby ewentualnych dalszych badań;obowiązki pielęgniarki:powinna znać prawidłowe wyniki badania moczu i wyniki innych badań laboratoryjnych,powinna pouczyć pacjentkę, jaki jest prawidło­wy sposób zbierania moczu do badania umycie okolicy sromu wodą z mydłem lub roz­tworem środka odkażającego,zebranie początkowej próbki moczu z uwagi na dużą ilość osadu,próbka moczu powinna być dostarczona do laboratorium w ciągu dwóch godzin ze względu na podatność moczu na zanieczyszczenia bakteryjne, które mogą zmienić wyniki badania. Badanie krwi zwykle wykonuje się pełne badanie krwi obwo­dowej dla uzyskania podstawowych informacji o krwi pacjentki,zwykle wykonuje się badanie krwi pobranej z ży­ły. Zadania pielęgniarki:pielęgniarka powinna znać prawidłowy skład krwi kobiety,powinna udzielić wyjaśnień o technice pobiera­nia krwi pacjentkom w taki sposób, aby usunąć wszelkie obawy związane z tą procedurą,czasem krew do badania jest pobierana przez pielęgniarkę, a niekiedy przez lekarza. Pielęgniar­ka musi czuwać nad tym, aby wszystkie próbki były właściwie oznakowane i bezpośrednio przekazane do pracowni analitycznej.Odczyn VDRL jest wykonywany w celu wykry­cia kiły. Rozmaz treści pochwy wykonuje się dla wykry­cia obecności zakażenia rzeżączkowego. Badanie fizykalnerutynowe badanie fizykalne może być wyko­nywane przez wykwalifikowaną pielęgniarkę lub przez lekarza,w przypadku, gdy badanie przeprowadza le­karz, powinna przy tym być obecna pielęgniarka, aby pomagać i podtrzymywać emocjonalnie ba­daną, metody badania:obserwacja,oglądanie,palpacja,opukiwanie, przygotowanie pacjentki:pielęgniarka powinna upewnić się, czy wszy­stkie elementy badania, które ma być przepro­wadzone, zostały należycie wyjaśnione pacjentce,należy stosować odpowiednie okrycie bada­nej (należy zapytać badaną, czy chce być okry­ta),badanie nie powinno być zakłócane przez osoby trzecie, sposób przeprowadzenia badania:a) badanie fizykalne można rozpocząć od ba­dania brzucha; badanie to pozwala na wykrycie napięcia ściany jamy brzusznej, które może być przy­czyną bólów, badanej należy zalecić, aby oddychała po­woli i spokojnie, co ułatwia rozluźnienie napię­tych mięśni ściany przedniej jamy brzusznej;pozwala to badającemu na identyfikację ogniska stanu zapalnego lub torbieli, jeśli wy­stępują one w obrębie jamy brzusznej,ponadto umożliwia wykrycie tkliwości oraz litych mas, a także dokładne określenie ich lo­kalizacji i charakteru,opukiwanie brzucha wykonuje się dla wy­krycia takich zmian, jak wysięk i guzy.

Cechy intelektualnea. Dla dokonania wyczerpującej oceny pielęgniarka powin­na mieć głęboką wiedzę o:Podstawowych potrzebach ludzkich. Anatomii i fizjologii układu rozrodczego. Rozwoju człowieka. Podstawach fizjopatologii w odniesieniu do zaburzeń ginekologicznych.Podstawach psychopatologii w odniesieniu do zaburzeń ginekologicznych. Czynnikach społecznoekonomicznych.Podstawowych aspektach różnych kultur. Podstawowych aspektach różnych wyznaczników reli­gijnych. Zdolność do nawiązania i utrzymania kontaktu. Zbieranie wywiadu pozwala pielęgniarce zachęcić pacjent­kę lub rodzinę do wyrażenia poglądów, uczuć i opisania faktów związanych z problemem.Celem zbierania wywiadu jest uzyskanie danych zwią­zanych ze stosunkiem pacjentki do choroby. Atmosfera, w jakiej przeprowadza się rozmowy, powinna zapewniać dyskrecję i odprężenie.Postawa pielęgniarki powinna odzwierciedlać zrozumie­nie, zainteresowanie i współczucie w stosunku do pacjentki.Pielęgniarka musi umieć słuchać i wyjaśniać, gdy zacho­dzi potrzeba. Pielęgniarka musi opanować umiejętność komunikacji za­równo werbalnej, jak i niewerbalnej. Umiejętności technicznePielęgniarka powinna mieć świadomość istnienia wielu umiejętności technicznych stosowanych w ocenie chorób ginekologicznych. Musi ona zademonstrować swoje opanowanie tych umie­jętności. Musi zdawać sobie sprawę z istnienia licznych istrumentów stosowanych w ocenie chorób ginekologicznych.Pielęgniarka musi być zdolna do wyuczenia umiejętności technicznych pacjentki lub jej rodziny, gdy jest to niezbęd­ne.

Impotencję i unikanie kontaktów płciowych można uznać za główne problemy o podłożu psychologicznym w tym okre­sie życia, podobnie jak nadmierne poszukiwanie kontaktów płciowych. W wieku lat 50—60 obserwuje się przeciętnie 1—2 orgaz­mów tygodniowo w porównaniu z 4—8 dziennie w młodości. Okres refrakcji ma tendencję do wydłużania się. Wzwód może nie występować w 12—24 godzin po wytrysku. Po 50 roku życia do osiągnięcia wzwodu konieczna jest wzmożona stymulacja, jednakże mężczyźni zachowują do koń­ca życia zdolność do kontaktów płciowych, zwłaszcza jeśli pro­wadzą aktywne życie płciowe. Mężczyzna również musi przystosować się do zmian w sty­lu życia, obrazu ciała oraz jego stosunków z żoną, dziećmi i ro­dzicami. Wiek średni zwykle wymaga realistycznego przewar­tościowania osiągnięć życiowych i perspektyw na przyszłość. W latach późniejszych mężczyzna musi liczyć się z więk­szą skłonnością do chorób, potencjalną utratą małżonki i do­stosowaniem do nowego stylu życia na emeryturze, co pocią­ga za sobą ponowne przewartościowanie, zmianę poglądów na własną osobę i związki z innymi osobami. Ostatecznym przystosowaniem jest zaakceptowanie nieuchronności śmierci.

Zmiany te są praw­dopodobnie związane z redukcją wydzielania hormonów, mimo że nie występuje przerwanie ich wydzielania ani ich całkowi­ty brak.Zmniejsza się ilość produkowanego nasienia, lecz nie wy­gasa do końca życia.Gruczoł krokowy może ulegać przerostowi, czemu towarzy­szą objawy w postaci zwiększenia częstości oddawania moczu, konieczność oddawania moczu w nocy oraz utrata kontroli nad zwieraczem.Zmniejszają się rozmiary jąder i komórki cewek nasien­nych zaczynają ulegać stopniowemu zwyrodnieniu.Może występować obniżenie aktywności płciowej, podob­ne do tego, jakie obserwuje się u kobiet.Zmniejsza się wytwarzanie testosteronu, a zwiększa pro­dukcja FSH. Mogą występować uderzenia gorąca.Zmiany w skórze, napięciu mięśniowym i w układzie kost­nym są podobne do zmian obserwowanych u kobiet.Objawy przypisywane czynnikom psychologicznym u ko­biet występują niekiedy również u mężczyzn. Należą do nich zawroty i bóle głowy, uczucie zimna, nadmierne pocenie się, depresja, lęk, utrata energii życiowej i kołatanie serca. Siła fizyczna mężczyzn stopniowo zmniejsza się. Proces ten może być zwolniony, jeśli uprawia się regularną i dość intensywną gimnastykę.

Szczytowa reaktywność płciowa występuje w okresie bez­pośrednio poprzedzającym menopauzę — w późnych latach trzydziestych i wczesnych czterdziestych.Aktywność płciowa w okresie lat czterdziestych i pięćdzie­siątych w znacznym stopniu zależy od częstości i satysfakcji ze stosunków uprawianych wcześniej, wcześniej istniejących zależności między kobietą a jej partnerem, ich psychologicz­nej reakcji na zmiany fizyczne zachodzące w tym okresie i ich zdolności do uzyskiwania trwałych i wzajemnie zadowalają­cych więzi.Popęd płciowy zmienia się różnie, ale powinien wzrastać, jeśli nie występują czynniki zakłócające jego ekspresję.Wciąż istnieje zdolność do uzyskiwania orgazmów mno­gich. Po 65 roku życia orgazm występuje rzadziej, ale wciąż pojawia się, chociaż z mniejszą intensywnością.Kapłan donosi, że 25% kobiet w wieku 70 lat nadal uprawia masturbację dla uzyskania orgazmu.Wydarzenia życiowe w okresie menopauzy wymagają od kobiety przystosowania się do braku obecności dzieci w do­mu, zmian obrazu ciała, większej ilości wolnego czasu, pogar­szanie się stanu zdrowia i prawdopodobieństwa śmierci rodzi­ców oraz konieczności zmian w układzie małżeńskim. Podsta­wowym problemem jest usunięcie ujemnych uczuć związanych ze sobą i własnym stylem życia oraz normalnymi zjawiskami tego okresu życia oraz wytworzenie poczucia akceptacji i samoposzanowania poprzez własną aktywność i związki z inny­mi ludźmi.W latach późniejszych kobiety znów stykają się z problemem utraty małżonka, problemem wdowieństwa, zwiększającą się częstością występowania chorób i przygotowaniem się do śmierci.

Owulacja jest coraz rzadsza i ostatecznie zanika.Przestaje być wytwarzane ciałko żółte.Produkcja progesteronu znacznie się zmniejsza lub zanika całkowicie.Produkcja estrogenu spada z poziomu ponad 100 |xg dzien­nie (przed menopauzą) do wartości ok. 5 |xg dziennie po menopauzie (ostatnie krwawienie miesięczne połączone z owulacja i stymulacją hormonalną przez jajniki).Stężenie FSH wzrasta, wytwarzanie LH zostaje na względ­nie stałym poziomie.Nieregularności cyklu miesiączkowego prowadzą do osta­tecznego ustania miesiączek. Nadmiernie obfitych krwawień miesiączkowych ani krwawień międzymiesiączkowych nie uważa się za normalne.Następuje zanik narządów płciowych i gruczołów sutko­wych. Skóra i błona śluzowa pochwy wysycha i traci elastycz­ność. Wydzielanie śluzu w pochwie stopniowo zmniejsza się i nawilżanie staje się wolniejsze. Długość i światło pochwy zmniejsza się. Wargi sromowe mniejsze mogą zwisać w fałdach. W latach późniejszych mogą zmniejszyć się rozmiary łechtaczki. Gruczoły sutkowe zmniejszają się i zwisają.Zwieracz pęcherza moczowego i tkanki podtrzymujące tra­cą napięcie. Może występować nietrzymanie moczu pod wpływem stresu i popuszczanie, jak również zwiększenie czę­stości oddawania moczu.Wymazy z pochwy wykazują objawy zaniku komórek, zmniejszenia ich liczby i wpływu obniżenia poziomu estroge­nu. Nadnercza wytwarzają w dalszym ciągu estrogen i pro­gesteron w niewielkich ilościach po ustaniu czynności jajni­ków. Wytwarzane są małe ilości androgenów i stężenie ich utrzymuje się w granicach dawnych wartości.Następuje utrata napięcia i gładkości skóry, w wyniku czego skóra zaczyna się marszczyć.Następuje spadek napięcia mięśniowego.Następuje odwapnienie kości, zwiększa się ich porowa­tość, występuje zanik dysków międzykręgowych, co prowadzi do wad postawy i niekiedy do powstania garbu i zrzeszotnienia kości.Tkanka tłuszczowa podskórna może odkładać się na biod­rach i na tułowiu, podczas gdy zanika na kończynach i na twarzy.Obniża się podstawowa przemiana materii.Obniża się zapotrzebowanie na energię w pokarmach.Zmniejsza się liczba komórek.Elastyczność naczyń krwionośnych zmniejsza się, podczas gdy poziom cholesterolu może się podnosić, co wzmaga możli­wość wystąpienia miażdżycy naczyń.Może wystąpić owłosienie twarzowe.Błona śluzowa jamy macicy wygładza się i blednie.Występować mogą zaburzenia ukrwienia spowodowane brakiem równowagi autonomicznego układu nerwowego. Może to być odczuwane jako uderzenia gorąca do głowy, szyi i gór­nej części klatki piersiowej. Niektóre kobiety mają uczucie zimna. Mogą występować obfite poty.U niektórych kobiet występują objawy, których nie moż­na bezpośrednio przypisać ani zmianom anatomicznym, ani fizjologicznym, a które mogą mieć charakter psychologiczny i ustępują po substytucji hormonalnej. Do takich objawów na­leżą depresja, drażliwość, nerwowość, bezsenność, osłabienie, zawroty i bóle głowy, świąd sromu, kołatanie serca, zmiany popędu płciowego, zaparcia, zmęczenie oraz utrata czucia w palcach rąk i nóg.

U kobiet menopauza (klimakterium)zwykle występuje w przedziale wieku 45—50 lat, przy czym okres ten może rozciągać się na okres dłuższy (35—55 lat).Przeciętny wiek początku występowania menopauzy wynosi 47 lat, a cały jej okres rozciąga się na 2 lata. U mężczyzn klimakterium (andropauza) jest trudniejsze do określenia w odniesieniu do wieku. Ponieważ szczyt aktywności płciowej przypada na lata młodzieńcze i wczesny wiek dojrzały, zmiany zaczynają występować już w trzydziestych latach życia, gdy mężczyźni, mimo że wciąż aktywni płciowo, zauważają pewne osłabienie popędu płciowego w stosunku do okresu po pokwitaniowego, jak również wydłużanie się okresu refrakcji. W latach czterdziestych następuje zmiana w kierunku odczuwani a doznań płciowych w sposób bardziej ogólny i mniej intensywny. Częstość orgazmów zmniejsza się stopniowo z wiekiem,chociaż czynniki psychologiczne mogą powodować wzrost aktywności płciowej, prawdopodobnie częściowo lub całkowicie jako czynniki kompensacyjne wobec problemów wieku średniego. W miarę upływu lat mężczyźni mogą potrzebować większej stymulacji dla osiągnięcia wzwodu, stwierdzać zmniejszoną intensywność wytrysku, a także może zanikać poczucie nieuniknionego wytrysku. Mimo tych zmian zdrowy mężczyzna nie unika stosunków płciowych i odczuwa podczas nic przyjemność podczas całego życia.

Okres klimakterium stanowi okres „zmiany życia”. U kobiet charakteryzuje się utratą zdolności do rozrodu, obniżeniem poziomu hormonów i wynikających z tego zmian anatomicznych, fizjologicznych i psychologicznych. U mężczyzn nie stwierdza się nagłego lub całkowitego zaniku płodności, lecz stopniowy spadek zainteresowania sferą płciową, czemu towarzyszy spadek produkcji hormonów, zmiany anatomiczne,fizjologiczne i psychologiczne. Tak więc podstawową różnicą w wieku klimakterium między kobietą i mężczyzną jest zmiana zdolności rozrodczych.

Moszna. Jest to pokryty skórą fałd w okolicy krocza, za­wierający jądra, najądrza i początkową część powrózków na­siennych. Moszna jest podzielona przegrodą.Prącie: Prącie jest zakończone żołędzia. Żołądź jest chroniona ruchomym fałdem skórnym zwanym napletkiem. W prąciu przebiega cewka moczowa kończąca się ujściem na żołędzi prącia. Tkanka, z jakiej jest zbudowane prącie, ma zdolność do wzwodu i zbudowana jest z tkanki łącznej; zawiera liczne zatoki żylne, które wypełnione krwią powodują wzwód, dodatkowo wspomagany skurczem mięśni. Rozszerzenie naczyń jest odruchem rozwijającym się w wyniku drażnienia zakończeń czuciowych w okolicach płciowych. Prącie działa jako narząd wyprowadzający mocz i nasienie oraz jako narząd kopulacyjny. Skurcz zwieracza blokuje. Niektórzy autorzy uważają, że w wyniku obrzezania żołądź prącia staje się mniej wrażliwa, co prowadzi do możli­wości przedłużenia stosunku płciowego. Inni twierdzą, że w ta­kich przypadkach nie obserwuje się obniżenia wrażliwości.